ProjectPapa
ProjectPapa
Misschien heb je er al wat van voorbij zien komen. Op twitter of facebook. Of in mijn nieuwsbrief. Project Papa. Een nieuw fotoproject waar ik al een hele tijd mee in mijn hoofd zit. Een project waar ik ongemerkt tijdens mijn academiejaren in Antwerpen en Breda al aan heb gewerkt. Sterker nog, het allereerste beeld dat ik maakte voor de academie in Antwerpen ging over papa. Ik was 17 en bloednerveus. We hadden er 3 maanden de tijd voor. Na 2 weken “leverde” ik het werk met bijbehorend procesboekje van 3 pagina’s in als een braaf VWO meisje. Bleek dat ik er nog weken aan verder moest werken. Oh wat voelde ik me toen dom en jong.
Het thema was mooi/lelijk. Ik fotografeerde papa omdat hij niet meer voldeed aan de standaard, aan de norm. Qua uiterlijk. Omdat hij een arm minder had. Maar in mijn ogen maakte hem dat eigenlijk alleen maar mooier.
Later begon ik beeld te maken bij mijn eigen gevoelens. Verdriet dat ik nog had over zijn ziek zijn. Over het missen van zijn arm. Over de weken van spanning en intense angst die we beleefden op de intensive care. Ik probeerde mijn gevoelens om te zetten in beeld. Momenten die ik had onthouden opnieuw te vangen. Hoe naakt en eenzaam ik me voelde toen mijn broer me midden in de nacht kwam vertellen dat papa dood zou gaan. 18 was ik, toen ik deze foto maakte. 4 jaar na het ziekenhuis gedoe. Het maken van de beelden heeft er mede voor gezorgd dat ik het een plekje kon geven.
Het was ook de eerste keer dat ik beelden begon te combineren. Foto’s samenbracht om te kijken of het werkte. Een techniek die ik op het eiland uiteindelijk heel erg veel heb gebruikt om te ontdekken of een foto in een boek zou werken of niet. Ik merkte dat ik er nooit echt klaar mee was. Met het onderwerp “thuis”, met het onderwerp “papa”. Het bleef iets wat telkens maar terugkwam en ook vaak op hele nieuwe manieren. Ik maakte beelden, heel veel beelden. Het meeste vond ik heel erg slecht. Sommige beelden bekijken ik nog af en toe. Ik werkte veel minder documentair in die tijd. Meer poëtisch, iets wat gelukkig nog wel steeds terug komt in mijn werk.
Tijdens mijn studie in Antwerpen ging ik ook voor de eerste keer thuis fotograferen. Iets wat ik moeilijk vond. Ik kende de omgeving en de mensen natuurlijk. Ik wist niet zo goed hoe ik er mee om moest gaan. Een van mijn eerste pogingen was papa en mama fotograferen tijdens het eten. Een foto waar ik nu heel erg om moet lachen. Je zal maar door je dochter gefotografeerd worden tijdens het eten! Het was allesbehalve charmant. En ook niet echt bruikbaar. Haha!
In mijn eerste jaar Breda ging ik het nog eens proberen. Ik was al iets blijer met de gemaakte beelden en kreeg goede beoordelingen maar toch zat iets me niet lekker. Het was niet precies hoe ik het wilde. Ik moest dichterbij komen. Het waren de te bekende plaatjes voor me. Eigenlijk ben ik me daarna vooral gaan storten op andere projecten en is het een beetje op de achtergrond geraakt.
Toch ging ik in de derde van de academie nog een keer met de “ziekte” van papa aan de slag. Dit keer op een hele andere manier. Ik ging met bonzend hart en trillende benen met mijn verhaal naar de intensive care in Breda. Of ik nieuwe herinneringen mocht kweken. Het liefst was ik heel hard weggerend die eerste keer. Ik kreeg het bloedheet, benauwd en alleen al de geur van het ziekenhuis maakte me misselijk. Toch kreeg ik het voor elkaar. Draaide ik nachtdiensten mee en fotografeerde ik mezelf elk uur. Om te kijken wat het met me deed. Ik kweekte inderdaad nieuwe beelden in mijn hoofd, en er was weer een stukje afgesloten.
Eigenlijk is dit echt de laatste keer dat ik iets met het onderwerp deed, maar nooit ging het uit mijn hoofd. Nu, een dik half jaar nadat Weather Permitting officieel is uitgekomen begon het weer te kriebelen. Ik wilde weer een project doen en eigenlijk wist ik al wat ik wilde doen. Het moest over papa gaan. Maar nu echt. Gewoon goed. En met alles wat ik de laatste jaren geprobeerd heb als basis.
Vroeger op de basisschool vroegen kinderen of mijn opa me op kwam halen van school. Het was papa. Pissig dat ik was. Stampvoetend liep ik dan naar huis. Hij was mijn PAPA. En wat voor een. Ook al verschilden we als dag en nacht en was het regelmatig bonje. Hij was mijn papa, en niemand kwam aan mijn papa. Het besef dat hij misschien nooit mijn kinderen zou zien, of me zou zien trouwen was er ook al vroeg. Hij was nou eenmaal een oudere papa. Hij was bijna 50 toen hij me kreeg. Dat was een feit. Als kind vond ik dat vaak heel stom. Nu besef ik me pas hoe gek het is dat ik daar zo mee bezig was. Zo jong vooral. Nu ik realistischer kijk hoeft het helemaal niet zo te zijn natuurlijk. (Wie heeft er nog een leuke kerel in de aanbieding?)
Daar gaat dit project dan ook wel een beetje over. Over die jaren voordat ik er was. De jaren dat hij bij de marechaussee zat en stiekem de klok van het paleis een uur terug zette ‘s nachts. Of dat hij op het bordes poepte van Soestdijk. Een verhaal wat hij altijd zo smeuïg kan vertellen.Of dat hij spijbelde van de middelbare school en dan hele dagen aan het tafeltennissen was bij een vriend. Een vriend die ik met wat hulp inmiddels ook heb gevonden. En die we hopelijk binnenkort gaan ontmoeten.
Toen MH17 was neergestort zei ik dat het me zo afschuwelijk onmenselijk leek om stukjes mens van de grond af te schrapen. Papa vertelde dat hij dat ook wel eens had moeten doen toen hij op zestienhoven werkte. Hij vertelde het alsof het ging over een boterham met pindakaas. Hij, de nuchtere Rotterdammert en ik, zijn dochter, de gevoelige fotografe. Hij gehard door het leven, ik nog aan het begin.
Dag en nacht dus, wij. Maar toch lijken we ook op elkaar. En hoop ik dat we elkaar nog beter kunnen gaan begrijpen als we naar alle plekken gaan waar hij herinneringen heeft liggen. Een reisje door Nederland gaat het worden. Vol met verhalen en natuurlijk beelden. Het universele onderwerp is dan ook wel vaderliefde. Maar misschien gaat het ergens ook wel over afscheid en ouder worden. En over het leven met een handicap en de bewondering die ik heb voor zijn doorzettingsvermogen. Over een vader-dochter relatie. Over de goede oude tijd. En de stomme oude tijd.
De eerste beelden heb ik in Frankrijk gemaakt, zo’n beetje zijn lievelingsplek in de wereld. En nog steeds vind ik het moeilijk om de beelden op waarde te schatten, juist omdat ik de omgeving zo goed ken. Maar toch weet ik en voel ik dat ik het nu wel kan. Dat dit het moment is voor project papa.